Παρατηρείτε τελευταία πως η μνήμη σας έχει αρχίσει να σας προδίδει; Ανοίγετε το ψυγείο και δεν θυμάστε τι θα θέλατε να πάρετε; Πηγαίνετε για ψώνια και ξεχνάτε τι χρειάζεστε; Αν ναι, τότε η διατροφή σας είναι ένας παράγοντας που θα πρέπει να επαναπροσδιορίσετε.
Είναι γνωστό ότι η μείωση γνωσιακών διεργασιών επέρχεται με το πέρασμα του χρόνου. Πιο συγκεκριμένα, μπορεί να διαπιστωθούν απώλεια μνήμης, έλλειψη αυτοσυγκέντρωσης, μειωμένη αντίληψη και σκέψη ή ελαττωμένη ικανότητα επίλυσης προβλημάτων. Ο Σόλων (700 π. Χ) ανέφερε ότι στην ηλικία 56-63 ετών αρχίζει η μείωση των διανοητικών ικανοτήτων του ανθρώπου.
Πράγματι, αυτή η παρατήρηση επιβεβαιώνεται και με επιστημονικά ευρήματα χιλιάδες χρόνια μετά, καθώς έχει αποδειχθεί ότι η διαδικασία της γήρανσης σχετίζεται με μειωμένες εγκεφαλικές και γνωσιακές διαδικασίες που εξηγούνται με διάφορους μηχανισμούς. Ένας από τους πιο σημαντικούς έχει να κάνει με τη συσσώρευση μιας ουσίας που ονομάζεται ομοκυστεΐνη.
Η ομοκυστεΐνη είναι ένα αμινοξύ που δημιουργείται στο σώμα μας από το μεταβολισμό των πρωτεϊνών. Ειδικότερα, παράγεται από το απαραίτητο αμινοξύ μεθειονίνη και χρησιμεύει για δομικούς, κυρίως, λόγους. Μεταβολίζεται κι αποδομείται είτε σε ένα άλλο αμινοξύ που ονομάζεται κυστίνη, είτε επαναδημιουργεί τη μεθειονίνη.
Αν για κάποιο λόγο δεν συμβεί αυτό, τότε συσσωρεύεται στο αίμα και δημιουργεί έναν τεράστιο εχθρό, καθώς ευθύνεται για την εμφάνιση αρτηριακών πλακών. Μέσω αυτής της διαδικασίας , η σωστή αιμάτωση του εγκεφάλου εμποδίζεται και συνεπώς, επηρεάζονται οι εγκεφαλικές μας λειτουργίες.
Το συγκεκριμένο φαινόμενο της συρρίκνωσης των εγκεφαλικών μας κυττάρων είναι μια πολύ αργή διαδικασία (μπορεί να διαρκέσει 30-40 χρόνια) και φαίνεται να είναι και η απαρχή της νόσουAlzheimer.
Παράλληλα, υψηλά επίπεδα ομοκυστεΐνης έχουν συσχετισθεί με ταχύτερη μείωση του μήκους των τελομερών (τμήματα στα άκρα των χρωμοσωμάτων που προστατεύουν τις γενετικές πληροφορίες), συνεισφέροντας στην αλλοίωση του DNA(1).
Επιπλέον, είναι υπεύθυνα και για το σχηματισμό αμυλοειδών, ειδικών πρωτεϊνών (κυρίως το β-αμυλοειδές), που προκαλούν τη δημιουργία πλακών στους νευρώνες του εγκεφάλου, οδηγώντας τόσο σε εγκεφαλικές και γνωστικές διαταραχές, όσο και στη νόσο Alzheimer(2).
Ο ρόλος των βιταμινών του συμπλέγματος Β
Γίνεται, επομένως, αντιληπτό ότι τα επίπεδα ομοκυστεΐνης στο αίμα δεν πρέπει να ξεπερνούν τα φυσιολογικά όρια (5-15 mmol/L) για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Η αύξησή τους έχει διαπιστωθεί ότι είναι απόρροια της έλλειψης βιταμινών του συμπλέγματος Β και κυρίως Β12, Β6 και φολικού οξέος.
Η ομοκυστεΐνη, όπως είπαμε, αποδομείται είτε σε κυστίνη με την καταλυτική δράση της βιταμίνης Β6, είτε και σε μεθειονίνη με τη συμμετοχή του φολικού οξέος και την ουσιαστική δράση ενός ενζυμικού συστήματος που περιέχει Β12.
Η σχέση της επίδρασης των βιταμινών με τις γνωσιακές ικανότητες έχουν μελετηθεί συστηματικά τα τελευταία χρόνια. Σε μια πολύ μεγάλη ανασκόπηση της βιβλιογραφίας, που συμπεριλήφθηκαν 77 διασταυρούμενες μελέτες με πάνω από 34.000 συμμετέχοντες και 33 μελέτες παρατήρησης με περισσότερους από 12.000 εθελοντές, βρέθηκε συσχέτιση μεταξύ πρόσληψης βιταμινών συμπλέγματος Β, επιπέδων ομοκυστεΐνης και γνωσιακών λειτουργιών(3).
Επίσης, σε μια από τις αντιπροσωπευτικότερες μελέτες του χώρου που πραγματοποιήθηκε στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, δόθηκαν σε άτομα με ήπια γνωσιακή εξασθένηση και υψηλά επίπεδα ομοκυστεΐνης, συμπληρώματα Β12, Β6 και φολικού οξέος.
Είναι γνωστό ότι τα άτομα με υψηλά επίπεδα ομοκυστεΐνης στο αίμα, παρουσιάζουν επιταχυνόμενη συρρίκνωση εγκεφάλου και μειωμένη γνωσιακή δραστηριότητα. Βρέθηκε, όμως, ότι τα άτομα που έλαβαν συμπληρώματα του συμπλέγματος Β, παρουσίασαν σημαντική βελτίωση στο βαθμό συρρίκνωσης του εγκεφάλου τους(4).
Μάλιστα, παρόμοια σχεδιασμένη μελέτη έδειξε 8πλάσιο ρυθμό μείωσης του μέσου κροταφικού λοβού (σημείο που αρχικά εμφανίζεται συρρίκνωση στη νόσο Alzheimer) στα άτομα που λάμβαναν συμπληρωματική χορήγηση βιταμινών Β και placebo αντίστοιχα(2).
Καλό θα είναι, λοιπόν, να «θυμόμαστε» να προσλαμβάνουμε όλες τις βιταμίνες του συμπλέγματος Β κυρίως μέσω των τροφών, αλλά και με συμπληρωματική κάλυψη, όπου κρίνεται απαραίτητο, με βιταμίνες Β12 (κόκκινο κρέας, συκώτι, ψάρι, αυγά), Β6 (γάλα, κρέας, καλαμπόκι, ξηροί καρποί), φολικό οξύ (συκώτι, φακές, φασόλια, σπανάκι).
Πηγές
- JernerénF, etal (2015). Brain atrophy in cognitively impaired elderly: the importance of long-chain ω-3 fatty acids and B vitamin status in a randomized controlled trial. Am J ClinNutr. 2015 Jul;102(1):215-21
- De Jager, C. et al., ‘Cognitive and clinical outcomes of homocysteine lowering B vitamin treatment in mild cognitive impairment: a randomized controlled trial’, Int J Geriatr Psychiatry (2011)
- Van Dam, F. and van Gool, W.A., ‘Hyperhomocysteinemia and Alzheimer’s disease: A systematic review’, Archives of Gerentology and Geratrics, 48: 425-430 (2009)
- Durga, J et al, ‘The effect of 3-year folic acid supplementation on cognitive function in older adults in the FACIT trial: a randomized, double blind, controlled trial’, Lancet, 369(1):208-212 (2007)